लेखिका – डॉ. सुष्मिता पाटील
मधुमेह (Diabetes)
🔷 मधुमेह म्हणजे काय?
मधुमेह हा एक दीर्घकालीन (chronic) आजार आहे, ज्यामध्ये आपल्या शरीरातील रक्तातील साखरेचे (ग्लुकोजचे) प्रमाण नियंत्रणात राहत नाही. जेव्हा शरीर पुरेसे इन्सुलिन तयार करत नाही किंवा तयार झालेले इन्सुलिन योग्य प्रकारे वापरू शकत नाही, तेव्हा मधुमेह होतो.
इन्सुलिन हे शरीरातील एक महत्त्वाचं हार्मोन आहे जे अन्नातील साखर पेशींमध्ये पोहोचवून त्याचा ऊर्जेसाठी वापर करतं. इन्सुलिनचा अभाव किंवा परिणामकारक कार्यात अडथळा आल्यास साखर रक्तातच जमा होते आणि त्यातून मधुमेह निर्माण होतो.
🔷 मधुमेहाचे प्रकार
- प्रकार १ मधुमेह (Type 1 Diabetes):
हा प्रकार लहान वयात किंवा किशोरवयीन मुलांमध्ये दिसतो. यामध्ये शरीर इन्सुलिन तयार करतच नाही. त्यामुळे रुग्णांना दररोज इन्सुलिन घेणं आवश्यक असतं. - प्रकार २ मधुमेह (Type 2 Diabetes):
सर्वसामान्यांमध्ये आढळणारा प्रकार. यामध्ये शरीर इन्सुलिन तयार करतं, पण ते प्रभावीपणे कार्य करत नाही. चुकीच्या जीवनशैलीमुळे हा प्रकार वाढतो. - गर्भकालीन मधुमेह (Gestational Diabetes):
गर्भधारणेदरम्यान काही महिलांना हा प्रकार दिसतो. प्रसूतीनंतर तो कमी होतो पण भविष्यात मधुमेहाचा धोका वाढवतो.
🔷 मधुमेहाची लक्षणं
- वारंवार लघवी होणे
- सतत तहान लागणे
- अधिक भूक लागणे
- वजन अचानक कमी होणे
- थकवा जाणवणे
- जखमा उशिरा भरून येणे
- दृष्टी धूसर होणे
- अंगाला मुंग्या येणे, बधीरपणा
🔷 मधुमेह होण्याची कारणं
- आनुवंशिकता (घरातील इतरांना मधुमेह असणे)
- लठ्ठपणा
- व्यायामाचा अभाव
- साखरेचा अधिक वापर
- तणाव व अपुरी झोप
- धूम्रपान व मद्यपान
- अनियमित व वेळेवर न खाणं
🔷 टाळण्यासाठी उपाय
✅ रोज किमान ३० मिनिटे चालणे, व्यायाम करणे
✅ आहारात साखर, मैदा व तेलकट पदार्थ कमी करणे
✅ भरपूर पाणी पिणे
✅ चवीनुसार खाणं, पोटभर नाही
✅ प्रत्येक ६ महिन्यांनी रक्त तपासणी
✅ तणावमुक्त जीवनशैली – ध्यान, योगा उपयोगी
🔷 उपचार व व्यवस्थापन
- डॉक्टरांच्या सल्ल्याने औषधं किंवा इन्सुलिन सुरु ठेवावं
- दररोज ब्लड शुगर तपासून योग्य नोंद ठेवावी
- आहार वेळेवर व संतुलित घ्यावा
- व्यायाम/चलनवलन कायम ठेवावं
- इतर आजार (बी.पी., कोलेस्ट्रॉल) नियंत्रित ठेवावेत
🔷 डॉ. सुष्मिता पाटील यांचे आरोग्य टिप्स
- सकाळी मेथी दाण्यांचं पाणी उपाशी प्या (डॉक्टरांच्या सल्ल्याने)
- आहारात ओट्स, सालासकट धान्य, कोशिंबीर वाढवा
- दर २-३ तासांनी थोडं थोडं खा
- रात्रभर उपास करू नका
- झोप नियमित व शांत ठेवा
🔷 मधुमेहाचं गांभीर्य समजून घ्या
मधुमेह असल्यास हार्ट अटॅक, किडनी फेल होणे, डोळ्यांवर परिणाम होणे, पायाच्या बोटांची गॅंगरीन होणे अशी गंभीर गुंतागुंत होऊ शकते. त्यामुळे लक्षणं दिसताच तपासणी करा आणि वेळेवर उपचार घ्या.
📍 तपासणी व उपचारासाठी भेट द्या:
डॉ. सुष्मिता पाटील क्लिनिक
🕒 सायंकाळी ५:३० ते ८:३०
📍 पत्ता: [तुमचा क्लिनिक पत्ता]
📞 अपॉइंटमेंटसाठी: [फोन नंबर]
📢 शेवटची सूचना
मधुमेह टाळता येतो – गरज आहे ती जागरूकतेची.
हा लेख आपल्या प्रियजनांसोबत शेअर करा.
जास्त माहितीसाठी @drsushmitapatil इंस्टाग्रामवर फॉलो करा.